Tunnelkas

Wat zijn de pluspunten van een Tunnelkas / Tunnelserre?

Tunnelkassen maken gebruik van een constructie die in de bouw al erg lang wordt toegepast, namelijk de boog. Daarmee is het mogelijk om relatief grote overspanningen te maken die flinke krachten kunnen opvangen. Omdat je deze boogconstructie in veel verschillende materialen en formaten kunt uitvoeren zijn de mogelijkheden om een goede tunnelkas te maken behoorlijk groot. We hebben een aantal pluspunten van de tunnelkas voor je op een rijtje gezet.

Tunnelkassen:

• Zijn vrijwel overal neer te zetten
• Kunnen zelfs over de gewassen worden opgebouwd
• Zijn heel snel op te bouwen en weer weg te halen
• Zijn op plekken met wind goed te verankeren
• Gebruiken relatief weinig materiaal en leveren veel inhoud
• Zijn traploos schaalbaar in vrijwel ieder formaat op te bouwen, van mini-kas tot professionele tuinbouwinstallaties
• Hebben van nature een zeer sterke constructie
• Zijn gemakkelijk aan te passen aan de wensen van de teler
• Zijn door het foliedak minder gevoelig voor glasschade aan de gewassen

Hoe kies ik de juiste (mini) tunnelkas?

Als je hebt besloten om een tunnelkas of foliekas neer te gaan zetten heb je natuurlijk op onze regelgeving pagina gekeken waar je rekening mee moet houden en of je een vergunning nodig hebt. Op onze Bouw Zelf Een Tunnelkas pagina heb je al een heleboel praktische en technische informatie kunnen lezen over waar je bij het bouwen van een kas aan moet denken. En op onze pagina over de verschillen tussen (tunnel)kassen heb je kunnen onderzoeken of de tunnelkas inderdaad de kas is die geschikt is voor jouw tuinwensen. Op deze pagina gaan we dieper in op de constructie van de tunnelkas zelf en de vragen die je jezelf kunt stellen om tot de juiste keuze te komen.

Vraag jezelf af:

• Hoe groot moet de kas minimaal of mag de kas maximaal zijn?
• Wat is de gewenste stahoogte of werkhoogte? Hoe moet dit bij de wanden van de tunnelkas zijn?
• Wil ik een vaste vloer in de kas of plaats ik hem over de gewassen in de grond?
• Heb ik voor mijn toepassing bepaalde materialen of eigenschappen nodig?
• Wat voor soort ventilatie heb ik in de tunnelkas nodig?
• Wat voor soort ingang(en) wil ik? Een tunnelkas met een Schuifdeur, scharnierdeur, folie met rits of klitteband?
• Wil ik een vaste kas of wil ik de kas zelf kunnen opbouwen en afbreken? Kan dat met de gekozen tunnelkas?
• Wil ik iets aan de bogen van de tunnelkas op gaan hangen? Kan de constructie dat aan?
• Welke soort folie wil ik over mijn kas? Of wil ik glas of kunststof platen?
• Wat heb ik verder nog nodig om de kas neer te kunnen zetten en te onderhouden?

Hoe zit een tunnelkas in elkaar?

Afhankelijk van de grootte en de toepassing van de tunnelkas kunnen verschillende vormen van bouw worden gekozen. Die hebben allemaal zo hun voor- en nadelen. De basisprincipes van de tunnelkas zijn voor alle constructies hetzelfde. Een frame van halfronde elementen wordt bekleed met lichtdoorlatend materiaal.

De Boog

In de bouwkunde was men erachter gekomen dat je met een boogconstructie een vrije overspanning kon maken met steen. De stenen segmenten worden door de zwaartekracht naar beneden getrokken en leunen daarbij tegen elkaar aan. Deze constructie is erg sterk, extra gewicht op de boog maakt hem zelfs nog sterker.

De kracht die op een boog wordt gezet resulteert wel in een zijwaarste kracht aan de twee uiteinden van de boog. Om die op te vangen moet er voldoende massa aan de zijkanten van de boog worden geplaatst, de boog moet worden verankerd aan de grond, of de zijkanten moeten bij elkaar gehouden worden door een trekstang.

Voor lichte tentconstructies met hoge zijkanten bleek een boog ook zeer geschikt. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een flexibele of gebogen buis of stok. In een buis wordt gebruik gemaakt van een ander natuurkundig principe, waarbij materiaal dat verder van het midden zit een buis sterker maakt. Een holle buis met grote diameter en hetzelfde gewicht als een solide stang is sterker en stijver. Hierdoor werden zeer lichte bouwsels mogelijk die uit zichzelf bleven staan. Moderne materialen maken het nu mogelijk om lichte maar sterke en flexibele bogen te maken. De tunnel van een tunnelkas wordt gevormd door meerdere boogelementen achter elkaar te plaatsen en die door middel van een foliedak tot een tunnel te maken.

In een eenvoudige tunnelkas worden de zijwaartse krachten vaak opgevangen door de bogen in de grond te steken. Het is ook mogelijk om de bogen door middel van grondankers tegen te grond te trekken. Bij grotere kassen wordt meestal gebruik gemaakt van funderingspalen waarop de bogen zijn vastgemaakt. En door het gebruik van trekstangen of -banden kun je boogconstructies ook op zichzelf laten staan.

Voor kleinere tunnelkassen worden vaak dunne, rechte buismaterialen toegepast die bij het buigen op spanning komen te staan. Het voordeel hiervan is dat ze de krachten die op de boog komen te staan erg goed verdelen. Materialen die anders vrij kwetsbaar lijken zijn dan opeens toch heel sterk in de boogconstructie. Ook is recht materiaal makkelijk op te slaan en te vervoeren, eventueel zelfs nog in kortere losse delen die door middel van bussen aan elkaar worden gemaakt. Een nadeel van boogelementen op spanning is dat ze de neiging hebben om weer recht te worden, denk aan een boogtentje waarvan bij het opzetten of afbreken een stok losschiet. De buizen moeten daarom goed worden vastgezet of ingegraven.

Voor grotere tunnelkassen worden meestal voorgevormde boogelementen gebruikt. Die zijn door het grotere formaat stabiel genoeg van zichzelf om het krachtenspel op de boog op te vangen. Een nadeel is dat voorgevormde elementen lastiger te vervoeren en op te slaan zijn. Daarom zijn de bogen vaak in demontabele segmenten onderverdeeld.

Er zijn meerdere materialen te gebruiken voor de boog in een tunnelkas. Welk materiaal voor jouw toepassing geschikt is hangt ook af van het soort kas dat je plaatst. Als er op en aan de boogelementen nog allerlei andere zaken worden gemonteerd dan moet het materiaal hiervoor geschikt zijn. Denk ook aan de vorm van het gebruikte materiaal. Een kunststof plaat laat zich makkelijker op een rechthoekig metaalprofiel monteren dan op een ronde stalen buis.

Natuurlijke materialen

Bamboe is een sterk en flexibel materiaal dat goed gebogen kan worden. Het heeft wel de neiging om te splijten. Als de bamboe niet lang genoeg is voor de volledige boog kunnen meerdere bamboe stokken door middel van metalen bussen aan elkaar gemaakt worden tot de gewenste lengte. Voor heel kleine tunnelkassen zou het bamboe ook gespleten kunnen worden toegepast. Dan is het minder sterk, maar veel beter te buigen. Een nadeel van gespleten bamboe zijn de scherpe randen die gemakkelijk door folie heen kunnen snijden. De grotere en sterkere bamboesoorten zijn vaak niet meer te buigen en dan ongeschikt.

Rotan - bekend als pitriet - kan in heel kleine toepassingen worden gebruikt voor een mini-tunnelkas. Makkelijk te buigen en te verwerken, maar door het formaat en de flexibiliteit van het materiaal niet geschikt voor grotere kassen.

Hout is een flexibel en gemakkelijk te bewerken materiaal. Het kan zeker gebruikt worden voor tunnelkassen, maar het is afhankelijk van de houtsoort of het gebogen op spanning kan worden toegepast of dat er voorgevormde segmenten van moeten worden gemaakt.

Kunststoffen

De ontwikkeling van kunststoffen gaat nog steeds snel. Er komen continu nieuwe materialen bij, die ieder weer hun eigen voor- en nadelen hebben. Kort door de bocht zijn er twee soorten toepassingen. De kunststof zelf als hoofdmateriaal en composieten waarbij meerdere stoffen worden samengevoegd om de beste eigenschappen van allerlei stoffen te combineren. De eigenschappen van de kunststof bepalen of die geschikt is voor het maken van een tunnelkas. Een groot nadeel van kunststoffen blijkt inmiddels het minder duurzame karakter ervan, de impact op het milieu bij de productie ervan en de moeite die het kost om kunststoffen uit het milieu te houden. Wil je kunststoffen toepassen in een tunnelkas dan zul je per situatie moeten bekijken of het gebruik van kunststof verantwoord is.

PVC buis in diverse vormen, zoals de bekende gele elektriciteitsbuis, is een veelgebruikt materiaal om de boog te maken. Het is goed bestand tegen de elementen, overal te verkrijgen, zeer goed te buigen of in halfronde elementen te produceren, makkelijk te verwerken en met een veelheid aan extra hulpstukken te koppelen tot elke gewenste lengte en vorm. Voor grotere tunnelkassen zijn buizen met grotere diameters te verkrijgen. Omdat het materiaal rond is en goed is af te werken beschadigt de folie van de kas minder snel.

In een composiet wordt een vezelmateriaal omhuld met een kunsthars. Hiermee krijg je een materiaal met de sterkte en de flexibiliteit van de vezel en met de stevigheid van de kunsthars. Veelgebruikte vezelmaterialen zijn bijvoorbeeld glasvezel, carbonvezel en aramidevezel, maar ook natuurlijke vezels kunnen gebruikt worden in een composiet. Kunstharsen zijn kunststoffen die uit twee componenten bestaan die los van elkaar vloeibaar zijn, maar waarvan de moleculen een verbinding aangaan als je ze in de juiste verhouding met elkaar mengt. Als het composiet is uitgehard kun je het alleen nog mechanisch, dus door zagen en boren, verwerken. Epoxy en Polyester zijn de meest gebruikte kunstharsen. Het verwerken van composietmateriaal is werk voor specialisten, dat maakt het duur en alleen geschikt voor bepaalde hoogwaardige toepassingen in een tunnelkas. Het is wel verschrikkelijk sterk, denk aan de mast van een surfplank of de lange carbon vishengels die tegenwoordig gebruikt worden.

Metaal

Metaal is ideaal voor de boog van een tunnelkas. Het is flexibel, kan hoge trek- en drukkrachten aan, kan in alle mogelijke vormen worden bewerkt, heeft een goede prijs-kwaliteit-verhouding, is goed leverbaar en vrij duurzaam. Bij gebruik van metaal is het zelfs mogelijk om glas en kunststof plaat te gebruiken in plaats van folie, al gaat een tunnelkas dan meer op een normale kas lijken dan op een tunnelkas.

IJzer is in vele vormen toepasbaar. De eerste grote kassen met glasramen werden gemaakt van gietijzer. Daarmee waren alle denkbare vormen mogelijk, maar gietijzer is een ontzettend zwaar materiaal dat ook nog eens erg bros is, het maakt geen optimaal gebruik van de mogelijkheden van ijzer. Het is in zijn meest eenvoudige vorm ook ontzettend gevoelig voor corrosie, oftewel roest. Zeker omdat het binnenklimaat van een kas warm en vochtig is zul je het ijzer daar dan ook zeer goed voor moeten beschermen met een coating.

Staal is een legering van ijzer die door het toevoegen van andere stoffen en het aanpassen van het productieproces sterker, flexibeler en beter bestand tegen corrosie gemaakt kan worden. Voor tunnelkassen is niet het beste staal nodig, vooral thermisch verzinken is een techniek die ervoor zorgt dat het staal goed bestand is tegen de inwerking van vocht en het nauwelijks onderhouden hoeft te worden.

Aluminium is een licht materiaal met een luxe uitstraling dat heel eenvoudig te bewerken is. Het is doorgaans duurder dan staal en het is iets minder sterk. Daar staat tegenover dat het minder gevoelig is voor corrosie omdat de corrosie van aluminium het metaal juist beschermt, waar ijzerroest het metaal verder wegvreet. Aluminium is erg geschikt voor tunnelkassen waar het gewicht van een constructie niet te hoog moet zijn.

Steen

Steen is geen ideaal materiaal voor de boogconstructie van een tunnelkas. Het zou zeker gebruikt kunnen worden, maar de essentie van de tunnelkas is juist dat hij licht en veelzijdig is. Dat lukt niet door het gebruik van steen.

Dak en wanden

Voor een tunnelkas is folie het aangewezen materiaal om het dak te vormen. Dat is met name omdat folie een paar belangrijke eigenschappen in zich draagt die in combinatie met de boogvorm van het frame tot een sterke en lichte constructie leidt. Glas of kunststof platen kunnen ook gebruikt worden, maar die maken de constructie aanzienlijk zwaarder.

Folie

Goede folie voor een tunnelkas is licht, laat licht door en heeft een goede treksterkte en weerstand tegen scheuren. Het is redelijk goed te verwerken door knippen en verlijmen. Het is ook mogelijk om folie door middel van warmte en druk of ultrasoon geluid te versmelten. Dit levert een zeer goede verbinding op, maar hiervoor zijn professionele machines nodig. Het opspannen van folie vergt wat ervaring en handigheid, omdat je inscheuren en doorscheuren wilt voorkomen. Het maken van een foliedak komt daarmee erg in de buurt van het maatwerk dat een klerenmaker moet leveren voor het aanmeten van een maatkostuum. Te krap gaat uitscheuren, te ruim gaat flapperen. Voor kant en klare kassen wordt de folie daarom, inclusief alle bevestigingspunten, ventilatieroosters, deuren, ramen, ritsen of coating, op maat gemaakt. Zelf een foliedak maken is mogelijk, maar zorg dat je de mogelijkheden en beperkingen van het materiaal dat je gaat gebruiken kent.

De meest eenvoudige folie is een doorschijnend of doorzichtig plastic vlies dat in verschillende diktes verkrijgbaar is, waarbij de benodigde dikte afhankelijk is van de belasting van de folie in de kas.

Versterkte folies hebben een soort wapening van sterke vezels in zich. Daarmee scheuren deze folies minder snel door en is het beter vast te zetten.

Coating kan op verschillende manier de eigenschappen van de folie verbeteren. Er zijn coatings die de zon reflecteren, bijvoorbeeld om de lichtverdeling in de tunnelkas te versterken of juist om de zonnestralen van de kas af te laten kaatsen. Er zijn coatings die de waterafvoer van condens aan de binnenkant verbeteren, zodat het licht goed binnen blijft komen. Er zijn coatings die voor diffuus licht zorgen, zodat er geen zonnebrandschade aan gewas kan ontstaan. Er zijn coatings die de groei van algen, schimmels en andere micro-organismen tegen gaan. Afhankelijk van het gewas en de toepassing van de tunnelkas is kan voor een bepaalde coating gekozen worden.

Glas

Glas is helder, laat veel licht door en is makkelijk schoon te houden. Maar glas is vrij zwaar, zodat je een stevig frame nodig hebt om het glas goed in te monteren. Het maken van gebogen glas voor een tunnelkas is erg kostbaar, vandaar dat je in een tunnelkas dan eerder rechte platen zou gebruiken voor een gefacetteerd effect. Je kunt het boogeffect gebruiken om glasplaten zichzelf te laten ondersteunen, maar dan heb je eigenlijk glasblokken nodig, platen zijn daarvoor wat dun. Glas is dus niet het meest ideale bouwmateriaal voor een echte tunnelkas, maar wordt zeker in tussenvormen gebruikt, bijvoorbeeld als er rechte ramen voor ventilatie en licht in een tunneltent worden toegepast.

Kapot glas blijft een risico voor de gewassen in een kas, aangezien splinters nauwelijks uit gewassen te halen zijn.

Kunststof

Doorschijnende en doorzichtige kunststof platen als lichtdoorlatend materiaal kennen dezelfde problemen als glas. Ze zijn wel iets lichter en flexibeler, wat maakt dat ze iets eerder zullen worden toegepast in delen van een tunnelkas die om vlak plaatmateriaal vragen.

Wat heb ik verder nodig?

Iedere kas is anders, iedere plek is anders, ieder materiaal is anders. Er is helaas geen standaard antwoord op deze vraag. Lees de informatie en documentatie van de door jou gekozen kas eerst goed door voor je hem koopt en aan de slag gaat. Om alle onderdelen van een tunnelkas te monteren en de kas te plaatsen is een veelheid aan mogelijkheden beschikbaar. Het hangt af van de gekozen tunnelkas, het merk, de bouwwijze, de gebruikte materialen, de fundering, de locatie en zelfs dan zijn er meerdere oplossingen voor hetzelfde probleem te verzinnen. Ook hebben we de bouwtekening online staan van onze meest gebruikte kassen. Daarvoor is vervolgens ook per oplossing bepaald gereedschap nodig. Een aantal vragen die van toepassing zijn:

• Welke fundering is nodig voor deze tunnelkas? Beton, grondankers, staalframe, houten palen?
• Met welke techniek wordt mijn tunnelkas aan de grond of fundering vastgemaakt? Bouten, spijkers, speciale klemmen, haken, spanbanden, gewichten, zandzakken of losse grond?
• Hoe wordt het frame gemonteerd? Bouten, clips, elementen los in elkaar schuiven, kliksysteem, verlijmen, spijkers, lassen?
• Hoe wordt de folie op het frame gespannen? Maatkostuum, zelfs knippen en spannen, met speciale clips of haken, verlijmd, als een tent?
• Is er nog nabehandeling nodig? Verven, coaten, olie of vet voor bewegende onderdelen, speciale bewerkingen?
• Moeten er nog speciale systemen gemonteerd worden? Beregening, elektriciteit, verwarming, ventilatie?

Hoe gebruik ik mijn mini-tunnelkas?

Dat is helemaal aan jou... Plant gewassen, bescherm potplanten tegen vorst, veredel aardbeien, kweek zaadjes op tot hele bossen, zet er een aquaponics systeem in, bevoorraad een bloemencorso, red de bij of het oerwoud, leef je uit...